Zorunlu din dersi dayatmasına boyun eğmedi, kazandı
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Konservatuvarı 6. sınıf öğrencisi oğlunun din dersinden muaf tutulmasını isteyen aile, hukuk mücadelesini kazandı. İstanbul 4. İdare Mahkemesi zorunlu din dersinden muafiyet kararı ver
Zorunlu din dersi dayatmasına boyun eğmedi, kazandı Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Konservatuvarı 6. sınıf öğrencisi oğlunun din dersinden muaf tutulmasını isteyen aile, hukuk mücadelesini kazandı. İstanbul 4. İdare Mahkemesi zorunlu din dersinden muafiyet kararı verdi.
İstanbul'da Ayşe Ruhan İkeda, Mimar Sinan Üniversitesi Konservatuar Piyano-Arp-Gitar anasanat dalı 6. sınıf öğrencisi olan oğlu O.D.İ'nin zorunlu din dersindem muaf tutulması için okul yönetimine başvurdu. Okul yönetimi, din dersinden muaf tutulma konusunda karar yetkisinin Milli Eğitim Bakanlığında olduğunu savunarak, annenin talebini reddetti.
Anne Ayşe Ruhan İkeda, avukatı Elif Zelal Şeker aracılığıyla konuyu idare mahkemesine götürdü. İstanbul 4. İdare Mahkemesi dosyayı inceledikten sonra, karar verilene dek yürütmeyi durdurdu ve böylece O.D.İ. zorunlu din dersine girmedi.
İDARE MAHKEMESİNİN NİHAİ KARARI: DİN DERSİ ZORUNLU OLAMAZ
İstanbul 4. İdare Mahkemesi, davayı 31 Mayıs 2017 günü karara bağladı. Kararda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne ve AİHM'nin Hasan-Eylem Zengin davasına atıflarda bulunularak, din dersinin zorunlu olamayacağı vurgulandı. İŞTE KARARDAN SATIR BAŞLARI
Kararda şöyle denildi:
İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından 4 Kasım 1950 tarihinde imzalanmış ve bu sözleşme Türkiye açısından bağlayıcı hale gelmiştir.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde (AİHS) "Herkes düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, din veya inanç değiştirme özgürlüğü ile tek başına veya topluca, açıkça veya özel tarzda ibadet, öğretim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle dinini veya inancını açıklama özgürlüğünü de içerir" hükmü ile "Din veya inancını açıklama özgürlüğü, ancak kamu güvenliğinin, kamu düzeninin, genel sağlığın veya ahlakın ya da başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için demokratik bir toplumda zorunlu tedbirlerle ve yasayla sınırlanabilir" hükmü yer almaktadır.
AİHS: ANA BABANIN DİNİ VE FELSEFİ İNANCINA GÖRE EĞİTİM HAKTIR
AİHS'nin "Eğitim hakkı" başlıklı maddesinde "Hiç kimse eğitim hakkından yoksun bırakılamaz. Devlet, eğitim ve öğretim alanında yükleneceği görevlerin yerine getirilmesinde, ana ve babanın bu eğitim ve öğretimin kendi dini ve felsefi inançlarına göre yapılmasını sağlama haklarına saygı gösterir" düzenlemesine yer verilmiştir.
AYM: LAİK DEVLETTE BELLİ BİR DİNİN EĞİTİMİ ZORUNLU OLAMAZ
Anayasa Mahkemesinin 16 Eylül 1998 tarihli kararında "Laik devletin, doğası gereği resmi bir dininin bulunmaması, belli bir dine üstünlük tanımamasını, onun gereklerini yasalar ve diğer idari işlemlerle geçerli kılmaya çalışmamasını gerektirir. Bu bağlamda, laik bir devlette belli bir dinin eğitim ve öğretimi zorunlu hale getirilemez" denilmiştir.
Anayasanın 24. maddesinin dördüncü fıkrasına göre, din ve ahlak eğitim ve öğretimi devletin gözetimi ve denetimi altında yapılır. Din kültürü ve ahlak öğretimi ilk ve orta öğretim kurumlarında okutulan zorunlu dersler arasında yer alır. Bunun dışındaki din eğitim ve öğretimi ancak, kişilerin kendi isteğine, küçüklerin de kanuni temsilcilerinin isteğine bağlıdır.
"DİN EĞİTİM VE ÖĞRETİMİ KÜÇÜKLERİN KANUNUİ TEMSİLCİSİNİN İZNİNE BAĞLI"
Din ve ahlak eğitim ve öğretiminin devletin gözetim ve denetimi altında yapılmasının nedeni, maddenin gerekçesinde de belirtildiği gibi bu konudaki eğitim ve öğretim özgürlüğünün kötüye kullanılmasını engellemektir. Dinler hakkında yansız ve tanıtıcı bilgiler vermek ve ahlaki değerleri benimsetmek amacıyla din kültürü ve ahlak öğretimi dersleri ilk ve ortaöğretim kurumlarında okutulan zorunlu dersler arasına alınmıştır. Din eğitimi yerine "din kültürü" dersinden söz edilmesi de bu amacı açıkça ortaya koymaktadır. Bunun dışındaki din eğitimi ve öğretimi, ancak kişilerin kendi isteğine, küçüklerin de kanuni temsilcisinin iznine bağlı tutulmuştur.
Diğer yandan AİHM'nin Hasan-Eylem Zengin kararında, başvuranların Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinden muaf tutulması talepleri başvuru tarihindeki müfredat programının dini inançlarını yansıtmadığı iddiasına yönelik olduğundan, Milli Eğitim Bakanlığınca onaylı 4., 5., 6., 7. ve 8. sınıflarda okutulan "din kültürü ve ahlak bilgisi" dersine ilişkin beş ders kitabının içerikleri incelenmiş, AİHM tarafından söz konusu müfredatın incelemesi sonucunda, Türkiye'de hakim olan dinsel çeşitliliğin "din kültürü ve ahlak bilgisi" derslerinde dikkate alınmadığı hususu işlenerek içeriğin düzeltilmesi yönünde değerlendirmelere yer verilmiştir.
AİHM'nin Mansur Yalçın ve diğerleri kararında da, Türkiye'de ilk ve ortaöğretim kurumlarında verilen "din kültürü ve ahlak bilgisi" öğretiminin rehber ilkelerinin (din kültürü, ahlak bilgisi ve manevi değerler), din dersleriyle ilgili tarafsızlık ve çoğulculuk koşullarının yerine getirilmemesi ve ebeveynlerin inançlarına saygı gösterilmesini sağlayacak uygun bir yöntem sunulmaması nedenleriyle, sistemin yetersiz olmasından ötürü AİHS'nin ihlal edildiği belirtilmiştir.
Aynı kararda, söz konusu din dersinin amacı özellikle islam dinini öğretmek ise, bu ders çocukların ve ebeveyninin din özgürlüğünü korumak adına zorunlu olmaması gerektiği, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 24. maddesine göre kimsenin dini inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamayacağı ve dini inançların kişisel tercih meselesi olduğu değerlendirmeleri yer almıştır.
"DEVLET EBEVEYNLERİN DİNİ VE FELSEFİ KANAATLERİNE SAYGI GÖSTERMELİ"
Devletin, eğitim ve öğretimle ilgili olarak üzerine düşen görevleri yerine getirirken, müfredatta yer alan bilgilerin nesnel ve çoğulcu bir şekilde aktarılmasına dikkat etmesi ve ebeveynlerin dini ve felsefi kanaatlerine saygı göstermesi gerekmektedir.
"BELLİ BİR DİNİ ESAS ALARAK VERİLEN EĞİTİM 'DİN KÜLTÜRÜ' DEĞİL 'DİN' EĞİTİMİDİR"
Anayasanın 24. maddesine göre din kültürü ve ahlak öğretiminin ilk ve ortaöğretim kurumlarında okutulan zorunlu dersler arasında olduğu kuşkusuzdur. Ancak, bu öğretimin Anayasanın öngördüğü amaca uygun bir müfredatla verilmesi gerektiği, içeriğinin nesnel ve çoğulcu olması, kişinin dininin bir ayrım ve eşitsizlik unsuru olarak kullanılmaması ve devletin dinler karşısında tarafsız kalarak, bütün dinsel inançları eşdeğer görmesi gerekmektedir. Öğretimde uygulanan müfredatın belirli bir din anlayışını esas alması durumunda, bunun "din kültürü ve ahlak bilgisi" dersi olarak kabul edilemeyeceği ve "din eğitimi "halini alacağı açıktır.
Somut olayda davalı idare tarafından, davacının oğlunun din kültürü ve ahlak bilgisi dersinden muaf tutulmamasının, AİHS'nin 9. maddesi çerçevesinde sorun yaratabileceği, ayrıca din derslerinin içeriğinin ebeveynlerin dini ve felsefi inançlarıyla çatışabileceğini zorunlu olarak akla getirdiği değerlendirmeleri yer almıştır.
Ayrıca sadece T.C. uyruklu hristiyanlık ve musevilik dinlerine mensup öğrencilere muafiyet tanınmasının, bu iki din dışında başka dinlere inanan, hiçbir dine inanmayan ya da tanrı tanımaz kişiler ile hristiyanlık ve musevilik dinlerine inanan kişiler arasında din dersinden muaf tutulma noktasında eşitsizlik yaratacağı da açıktır.
Bu durumda yukarıda atıf yapılan AİHM'nin verdiği ihlal kararları ve sadece hristiyanlık ile musevilik dinlerine inanan öğrencilere din dersinden muafiyet imkanının tanınmasının, diğer dinlere inanan, hiçbir dine inanmayan ya da tanrı tanımaz kişiler açısından eşitsizlik yaratacak olması karşısında, davacının çocuğunun din dersinden muaf tutulması talebiyle yaptığı başvurunun reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle dava konusu işlemin iptaline, kararın tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde İstanbul Bölge İdare Mahkemesi nezdinde istinaf yolu açık olmak üzere oybirliğiyle karar verildi.
