İNSAN HAKLARINA GİRİŞ…
7-24 Esenler Haber olarak; Esenler İlçe İnsan Hakları Kurulu üyesi Fehmi İlhan ile insan haklarının kurumsallaşması ve mevcut insan hakları kurulları hakkında bir söyleşi yaptık.
Avukat Fehmi İlhan’ın İnsan hakları ve insan hakları kurulları çerçevesinde gazetemize yapmış olduğu sunumu olduğu gibi yayınlıyoruz:
“İNSAN HAKLARI;
İnsan hakları kişilerin yalnızca insan olduklarından dolayı eşit, özgür ve onurlu bir hayata sahip olmasıdır.(BM insan hakları beyannamesi md1 )
Benzer bir tanımlama, Anayasamızın 12. Maddesinde vardır “Herkes kişiliğine bağlı dokunulmaz, devrilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir” demektedir.
Konuya girmeden önce bir de “Paris Prensipleri” nden söz etmemiz gerekmektedir.
Uluslararası alanda insan haklarının korunması ve geliştirilmesi için ulusal insan hakları kurumlarının oluşturulması teşvik edilmiştir. 20.12.1993 tarih ve 48/134 sayılı BM genel kurulu kararı ile ulusal insan hakları kurumlarının taşınması gereken nitelikler, yetki, görev ve sorumlulukları ile bu kurumların yapısı ile ilgili tavsiye niteliğinde bazı ilkeler kabul edilmiştir. Bu tavsiye kararına kısaca PARİS PRENSİPLERİ denmektedir. Bu kapsamda ülkemizde 2001 yılında yürürlüğü giren Yönetmelik ile insan hakları kurullarının oluşturulmasına kara verilmiştir.2003 yılında yürürlüğe giren Yönetmelik ile kurallar yeni bir yapıya kavuşturulmuştur.
Paris prensiplerine göre, bu kuralların en önemli özelliği “ Bağımsız olmalı ve çoğulcu temsil” anlayışına dayanmalıdır. Bu ilke, insan hakları kurallarının siyasi iktidarın baskısından uzak ve tüm kesimleri temsil etmesi, her şeyin demokrasi kuralları içinde kurul üyelerinin oy çoğunluğu esasına göre yürütülmesi sonucunu getirmektedir.
İNSAN HAKLARI KURUMSALLAŞMASI,
En üstte İnsan Haklarından sorumlu bir devlet bakanı bulunmaktadır.Bakana bağlı insan hakları başkanlığı, İl İnsan Hakları Başkanlığı (kaymakam başkanlığında 850 adet) şeklinde oluşturulmuştur.
KURULLARIN ÜYE YAPISI:
Kurullar, Paris Prensipleri uyarınca çoğulcu bir anlayışla oluşturduğundan geniş bir Üye yelpazesine sahiptir. Kamu kurumları, siyasi partiler, yerel yönetimler, medya, meslek odaları ve sivil toplum temsilcilerinin bir araya geldiği bir platformdur.
Kurul üyeleri; İnsan Hakları alanında deneyim,bilgi ve ilgi sahibi olmalıdır. Toplantılara düzenli olarak katılmalı ve insan hakları sorunlarını incelemek ve araştırmak üzere kurul gündemine getirmekten çekinmemelidir.
İl Kurulları ve İlçe Kurulları'nın yapıları katılım olarak benzer oldukları için sadece ilçe kurullarının üye yapısını açıklayacağız.
İLÇE İNSAN HAKLARI KURULLARININ ÜYE YAPISI:
İlçe insan hakları kurullarına Kaymakam başkanlık eder.
-İlçe Belediye Başkan Ve Başkan Yardımcısı
-İl Genel Meclisinin İlçeden Seçilen Bir Temsilcisi
-TBMM'de Grubu Bulunan Siyasi Partilerin İlçe Başkanları Veya Bir Temsilcisi
-Fakülte Veya Yüksek Okul Temsilcisi
-Kamuda Görev Yapan Bir Avukat
-İlçede Avukatlık Yapan Avukatlar Arasından Temsilen Bir Avukat
-İlçede Görev Yapan Doktorlar Arasından Temsilen Bir Doktor
-Meslek Okullarından Ve Sendikalardan Bir Temsilci
-Muhtarlar Derneği Başkanı Veya Bir Temsilci Muhtar
-Okul Aile Birliklerini Temsilen Bir Temsilci
-Sivil Toplum Kurallarını Temsilen En Az İki Temsilci.
Yani, Sivil Toplum Kuruluşlarından İkiden fazla temsilcisi seçilmesi mümkündür. Bu kurulların oluşmasında önemli bir hususta bu gösterilen temsilciler arasında tercih ve atama yapma yetkisi yalnızca Kaymakamlığa aittir.
İnsan Hakları Kuralları 02.11.2000 tarihli yönetmelikle kurulmalarına rağmen 23.11.2003 tarihinde yürürlüğe giren yeni yönetmelik ile sivil bir yapıya kavuşmuştur.
Bunun dışında doğrudan doğruya bakanlığı bağlı müsteşarlık , insan hakları üst kurulu danışma kurulu ile ilgili bir çok konularda komisyonlar şeklinde çalışmaktadır.
İNSAN HAKLARI KURALLARININ GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI:
Kurulun görevleri; Yönetmelik md. 19'da belirtilmiştir. Bu görevler:
- Gündeme Getirilen Konuları Değerlendirmek.
-Hak İhlali İddialarını İncelemek.
- Hak İhlallerine Yol Açan Sebepleri İncelemek.
- Ayrımcılıkla Mücadele Etmek, (TCK md.122- Kişiler arasında din, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din mezhep ayrımının suç...)
- İdarenin Vatandaşa Hoş Görü Ve Nezaketle Yaklaşımı Sağlamak
- Aylık Faaliyet Raporları Hazırlamak
- Başvuru Kanallarını Hazırlamak
- İnsan Hakları Masaları
- İnsan Hakları Başvuru Kutuları
- Telefon Ve e-Posta Oluşturmak
- Kurul Çalışmalarının Halka Tanıtılması
- Sivil Toplum Kuruluşları İle İş Birliği Geliştirilmesi
- Kamuoyuna İnsan Hakları Konusunda Bilinçlendirmek Ve Kamuoyuna Eğitim Vermek
-Türkiye’nin İmzalayıp Onayladığı İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Sözleşmeleri İlgili Birimlere Dağıtmak
- İnsan Hakları İle İlgili Materyalleri İlgili Birimlere Dağıtmak
- İnsan Hakları İle İlgili Afişleri Kamusal Alanlara Asılmasını Sağlamak
- İnsan Hakları Ve Özellikle Kadın, Çocuk, Hasta Ve Özürlü Hakları Konusunda Araştırma Yapmak, Paneller Düzenlemek Etkin Mücadele Sağlamak
- İnsan Hakları İhlallerine Neden Olan Çevre Ve Trafik Sorunlarını Takip etmek
- Temel Eğitim Almayan Sokakta Yaşayan Ve Çalışan Çocuklara Yönelik Çalışmalar Yapmak
- Nezarathane Ve Karakol Ziyaretlerinde Bulunmak
- Sanık Haklarını Etkin Kullanımı Konusunda Çalışmalar Yapmak
- Kamu Kurum Ve Kuruluşlarını Ziyaret Etmek Ve Örnek Nitelik Taşıyanlara Ödüller Vermek
- İnsan Haklarına İlişkin İhlal İddialarını İncelemek Ve Karara Bağlamak
Muhtemel İhlal İddiaları:
Yaşam hakkı, işkence ve kötü muamele, ayrımcılık, angarya ve zorla çalıştırılma, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, sanık hakları, konut dokunumazlığı, özel hayatın ve ailenin korunması, ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü, adil yargılanma hakkı, örgütlenme, toplantı ve gösteri yürüyüşleri düzenleme hakkı, etkili başvuru hakkı, mülkiyet hakkı, çevre hakkı, sağlık hakkı gibi konulardır.
KURULUN TOPLANTI ESAS VE USULLERİ:
Kurul ayda birkez Kaymakamlıkta ve Kaymakamın başkanlığında toplanır. Başka kurumlarda toplantının yapılması da mümkündür.
Toplantı yeter sayısı, kurul üye sayısının salt çoğunluğudur. Katılan üyelerin salt çoğunluğu ile karar alabilir.
Üyeler toplantıya katılmayacakları zaman mazeret bildirmek zorundadır. Üst üste 3 defa mazeretsiz olarak toplantıya katılmayan üyenin üyeliği düşürülür.
Toplantıya katılan üyeler bir ücret talep edemezler.
Kaymakamlık Yazı İşleri Müdürlüğü danışma ve başvuru masaları oluşturmak zorundadır.
Yönetmeliğin 8.Maddesinde kurulların daha etkin çalışmalarını sağlamak amacı ile belli komisyonların oluşturulması öngörülmüştür. Komisyonlar en az 3 üyeden oluşmalıdır.
Bu Komisyonlar:
- Halkla İlişkiler Ve İletişim Faaliyetleri
- İnsan Hakları Eğitimi Ve İnsan Bilincini Geliştirme
- İnsan Hakları İhlalini Araştırmak, İncelemek, Değerlendirmek Konularında 3 Komisyonun Çalışması Zorunludur.
Temel Hak Ve Özgürlükleri 3 Başlık Altında İnceleyebiliriz.
1) Sivil Haklar Ve Özgürlükler
Yaşam hakkı, işkence ve kötü muamele yasağı, kölelik, angarya ve zorla çalıştırma yasağı, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, hükümlü ve tutumluların hakları, özel hayatın ve aile hayatının korunması ( özel hayatın gizliliği, konut dokunulmazlığı, haberleşme hürriyeti), düşünce, vijdan din ve inanç özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, mülkiyet hakkı, çalışma ve sözleşme özgürlüğü, adil yargılanma hakkı, başvuru ve hak arama özgürlüğü, ayrımcılık yasağı.
2) Siyasi Haklar
Vatandaşlık hakkı, bilgi edinme hakkı, dilekçe hakkı, seçme ve seçilme hakkı, siyasi faaliyette bulunma hakkı,
3) Sosyal, Ekonomik Ve Kültürel Haklar
Eğitim Ve Öğrenim hakkı, çalışma hakkı ve ödevi, toplu iş sözleşme hakkı, birey ve lokavt hakkı, sosyal güvenlik hakkı, sağlık ve hasta hakkı, çevre hakkı, kadın hakları, çocuk hakları, akıl hastalarının hakları, azınlık hakları ve kültürel haklardır.